1943 – 2016
‘ En het allerbeste met iedereen. Ik heb genoten’ –Maartje-
In memoriam
Maartje van Staalduijnen was een van de oudste tai chi chuan beoefenaars in Nederland en wel bekend bij menigeen.
Dit niet in de eerste plaats om haar vrije geest en zeer eigenzinnig persoonlijkheid. Hartelijk, open en vriendelijk, maar ook scherp, kregelig en direct. Ze was zeer onafhankelijk en no nonsens. Vaak wist je niet hoe ze met haar reactie uit de hoek zou komen maar dát ze eruit zou komen… dat was wel zeker. Maartje was een pionier in het opzetten van organisaties. Ze hield van studie en reizen, ging veel naar China al dan niet alleen, genoot van kunst en ‘de aangename dingen van het leven in het algemeen’.
Tai Chi Chuan was haar grootste liefde.
Maartje is in de oorlog geboren, 1943 te Vlaardingen in een traditioneel christelijk boeren gezin als 3e van 7 kinderen.
Verlegen, vrolijk maar ook echt ondeugend en hoe ouder ze werd, hoe kritischer. Op haar 13e verhuisde het gezin naar Staverden, een klein gehucht midden op de Veluwe, jaren 50, platteland, met alles meewerken op de boerderij en 20 km. fietsen 20 km van school, de HBS in Harderwijk.
Maartje, altijd gericht op de wereld buiten haar eigen omgeving, ging studeren in Apeldoorn, werd lerares in Ede op een huishoudschool: koken en gymnastiek.
Na een aantal jaar benauwde dit haar, stapte over op jongeren vormingswerk en in de vakantie vertrok ze naar Israël om 6 weken te werken in de kibboets.
Toen kwam Amsterdam. Daar ging ze werken in het Preventie-team werken bij SJP Dercksen centrum, een instituut voor geestelijke gezondheidszorg, met als taken: feminisme en begeleiden van groepen.
Dit monde uit in het samen met Thea Bos opzetten van zelfhulpgroepen op de ‘Zelfwerkplaats’. Rond 1981 had Maartje genoeg van hulpverleners met hun cliënten achter gesloten deuren, kleine kamertjes en ze begon voor zichzelf.
Ze richtte samen met Tineke Kalk het SOOVA (Stedelijk overleg orgaan vrouwenwerk Amsterdam) op en 5 Jaar later Kenau.
Kenau was hét vrouwencentrum in Amsterdam met als doel het bevorderen en vergroten van de weerbaarheid van vrouwen.
Kenau was een enorm succes. Van drie zelfverdedigingscursussen per week groeide het uit tot een centrum dat 26 docenten in dienst had die niet alleen zelfverdediging, karate, judo, kickboksen en tai chi chuan gaven, maar ook alles wat zelfredzaamheid stimuleerde zoals boekhouden, leren besturen en zakelijk en creatief schrijven.
Het vrouwencentrum Kenau is voor de vrouwen emancipatie in Amsterdam en Nederland erg belangrijk geweest. Voor Tineke en Maartje werd het een te groot bedrijf: meer vergaderen dan tijd voor elkaar en de eigen bezigheden. Ze droegen het na 5 jaar over.
Tussentijds ontdekte Maartje ook de Tai chi chuan. Dit was begin jaren 70 in ‘de Kosmos’ hét bruisend Oost-West-Centrum in Amsterdam.
taoïstisch ritueel in de kosmos, links Kristofer Schipper, rechts Maartje van Staalduijnen
Het toen nog vrijwel onbekende fenomeen ‘tai chi chuan’ werd gegeven door Phoa Yan Tiong. Toen Kwee Swan Hoo in 1979 Master William CC Chen uitnodigde naar Nederland, adviseerde Phoa Maartje te gaan trainen bij deze William Chen.
Zo vertrok ze naar Amerika. Eerst voor een half jaar, later telkens een paar maanden om bij William Chen in New York te trainen. In 1988 ontving zij van Grootmeester William Chen het Master diploma.
Maartje is nooit van de lijn van William Chen afgeweken, ze is vanaf het 1e uur dé vertegenwoordigster van William CC Chen’s Tai Chi Chuan Body Mechanics.
Aanvankelijk gaf ze les op verschillende locaties , totdat ze in 1987 één van de eerste Tai Chi Chuan scholen oprichtte in het centrum van Amsterdam.
Deze ‘Tai Chi Chuan Studio’ is 30 jaar een thuis voor de William C C Chen tai-chi-ers geweest. De school was al snel heel succesvol met dagelijks overdag en s’avonds groepen. Naast de dagelijkse schooluren organiseerde ze workshops, zomer-taichi-weken in Frankrijk en nodigde haar New Yorker collega-studenten Laura Stone en Carol Mancuso uit om workshops in haar Studio te geven. Zelf gaf ze jarenlang workshops in heel Europa, tot een paar jaar voor haar sterven zelfs nog in de Noord Afrikaanse woestijn.
Parklessen iedere zomer en ze sloot het les-seizoen af met een ‘tai chi dag op het strand’ in IJmuiden . En 25 Jaar lang organiseerde ze ook de workshops met Grootmeester William Chen in het Frans Otten Stadion..
Maartje heeft een aantal van haar studenten begeleid tot leraar. Binnen dit proces deelde ze ook haar eigen bevindingen over het lesgeven, tai chi chuan les geven bleek inhoudelijk meer te zijn dan het onderwijzen van een tai chi chuan vorm .
Een lering van haar was: “Tai chi chuan veranderd de mensen en die verandering moet weer in evenwicht komen”. Als lerares in ‘hoe om te gaan met veranderingen’ leerde ze de studenten zoeken naar de mogelijkheden binnen onze beperkingen. Tai chi chuan als houvast te herkennen. Het reiken en grenzen onderzoeken, flexibiliteit en geestkracht ontwikkelen, in uitvoering van de vorm en push hands.
Dit zijn algemene Tai Chi Chuan vaardigheden, maar Maartje was erg goed thema’s te verdiepen en de fysieke oefeningen tot in je psyché te laten doordringen. De principes van tai chi : Stilstaan als een Berg. Stromen als een rivier. Het lichaam bewegen als één geheel, Meebuigen als riet of bewegen als zeewier, naar iets grijpen als een vleesetende plantje…
En binnen de Push Hands: het huid aan huid blijven kleven en de strategie van het meegeven zonder je eigen positie te verliezen..
Ze begon vaak de les met “ dit is een uur voor jezelf en je eigen tai chi ” en ze sloot de les altijd af met een collectief groepsvoorbeeld.
Maartje hanteerde een absolute bijna schoolse regelmaat in de lesopbouw .
Ze had in haar school een duidelijk concept: eerst gedegen kennis van de Vorm (je eigen lichaam) en daarna push hands met een ander (een andermans energie)
Je kon je alleen inschrijven voor een heel jaar want pas dan heb je een beetje kijk op wat tai chi chuan inhoud.
En dit alles altijd enkel binnen de disciplines van William C.C.Chen.
Maartje had een uitgebreide kennis over Chinese Cultuur en het Taoïsme die zij naast de vaardigheid en kwaliteit van haar tai chi chuan kennis niet maar zo met iedereen deelde. Ze was selectief terughoudend, stelde zich op als een onderzoeker; en in de openbare tai chi chuan gemeenschap als toeschouwer. Hoewel ze altijd aanwezig was op STN dagen en heel nieuwsgierig was naar tai chi gebeurtenissen in binnen en buitenland, distantieerde zij zich dan toch weer van “ach, al die onzin”…
Ze was binnen de Tai chi gemeenschap in Nederland en in het buitenland een bekende en veel gewaardeerde verschijning.
Onopgemerkt ging haar gezondheid snel achteruit. Te hoge bloeddruk, nierfalen en een sluipende bloedziekte. Een chemokuur is haar bespaard gebleven, ze stierf heel plotseling eind december 2016
Het respect voor wat zij met haar leven teweeg heeft gebracht werd duidelijk op haar crematie, waar veel mensen kwamen vanuit het sociale werk in Amsterdam, oud collega’s uit de Kosmos periode en vooral veel oud-leerlingen en tai-chi vrienden aanwezig waren. Dit was een groot en vertroostend eerbetoon.
Maartje liet heel veel boeken over Tai chi chaun, taoïsme en Chinese taal en cultuur na. Maar haar erfenis aan ons is meer: onderricht en vorming, mentaal en fysiek. De basis behouden door je eigen lijn te volgen zonder sektarisch te worden. Blijvend interesse hebben in ontwikkeling en het aller belangrijkste: mensen in beweging zetten…
Er is een traditie in de tai chi chuan, namelijk de vraag: ‘wie is je vader, wie is je moeder’… Maartje heeft een hele grote tai chi chuan-familie gecreëerd. Voor het delen van haar kennis en wijsheid zijn wij haar enorm dankbaar.
Door Ceciel Kroes – gepubliceerd in de TQT (taiji qigong tijdschrift) maart 2017 – bijgewerkt 2023
